انجمن علمی و آموزشی معلمان ریاضی استان آذربایجان غربی
.: ریاضیات شانه بر زلف پریشان عالم است :.
انجمن علمی و آموزشی معلمان ریاضی استان آذربایجان غربی
.: ریاضیات شانه بر زلف پریشان عالم است :.. ثبت التفهیم- کهنترین کتاب‌ریاضیِ‌فارسی- درحافظه‌جهانی‌یونسکو
ثبت التفهیم ابوریحان بیرونی (نسخه مجلس) در حافظه جهانی یونسکو
|
التفهیم (التّفهیم لاوائل صناعة التّنجیم)، کتابی به فارسی از دانشمند پرآوازة ایرانی، ابوریحان بیرونی(۳۶۲ تا ۴۴۰ ق) برای آموزش نجوم است. ابوریحان آن را چنان که خود گوید، به روش پرسش و پاسخ و به ترتیبی که درک آن برای نوآموزان علوم آسان باشد، به خواهش ریحانه، دختر حسین یا حسن خوارزمی، در سال ۴۲۰ ق نوشته است. وی برای درک بهتر خواننده از مطالب این کتاب که یک خودآموز است، آن را با هندسه و حساب آغاز می‌کند، بعد به صورت عالم (هیئت) می‌پردازد، سپس به تقویم ایام و انواع گاه‌شماری، سرانجام پس از معرفی ابزاری چون اسطرلاب و انواع آن به احکام نجوم می‌رسد که هدف اصلی این کتاب و ۵۳۰ پرسش و پاسخ آن است.
این نسخه، کهنترین نسخة فارسی التفهیم است که در سال ۵۳۸ ق کتابت شده و کم‌تر از صد سال با وفات ابوریحان فاصله دارد. این اثر نفیس، با ترسیمات عالی با شنگرف و مرکب سیاه در بیان و توضیح مطالب، در گنجینة نفائس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی ایران نگهداری می‌شود و نخستین بار در سال ۱۳۱۸ ش به کوشش استاد جلال‌الدین همائی به چاپ رسیده و برای جشن هزارة ابوریحان، در سال ۱۳۵۱ش با تجدید نظر و افزوده‌های ایشان تجدید چاپ شده‌است.
این نسخه با ۲۴۶ برگ، ۴۹۲ صفحه، هر صفحه ۱۵ سطر، به خط نسخ با کتابت محمدبن‌جورابی در تاریخ روز پنجشنبه ششم صفر سال ۵۳۸ ق، بر روی کاغذ ریحانی با جلد تیماج سرخ ضربدار، به ابعاد ۲۵ در ۵/۱۹، به شمارة ثبت ۲۱۳۲ در مخزن خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی ایران نگهداری می‌شود. اصالت و اعتبار این اثر را نسخه‌شناسان و صاحبنظرانیٍ برجسته مانند استاد همایی، استاد نفیسی و استاد حائری تایید کردهاند.
التفهیم یکی از کهنترین و معتبرترین متون علمی در ریاضیات و نجوم است که تاثیر علمی عمیقی در جهان داشته است، چنانکه بسیاری از دانشمندان ایرانی و غیرایرانی در کتاب‌ها و مقاله‌هایشان از آن بهره بردهاند. این کتاب به زبانهای انگلیسی، تاجیکی، آلمانی، روسی و ایتالیایی ترجمه شده‌است. همچنین به علت اهمیت متن آن، بارها در ایران و کشورهای دیگر جهان از جمله انگلستان، تاجیکستان، ازبکستان و ایتالیا چاپ شده‌است.
این نسخه در کنار دیگر نسخ خطی موجود در کتابخانة مجلس شورای اسلامی (حدود ۲۵۰۰۰ نسخه) درشرایطی نسبتا مناسب نگهداری می‌شود. مخزن نسخه‌های خطی مجهز به سیستم اعلام سرقت و اعلام و اطفاء حریق می‌باشد. دربارة سیستم تهویه و تنظیم رطوبت و دما نیز تدابیر لازم صورت گرفته‌است. در ضمن اصل نسخه در اختیار افراد قرار نمی‌گیرد.
پیش از ثبت بین‌المللی این نسخه، بیش از بیست جلسه با حضور استادان خبره و کارشناسان گروه ارزیابی برای بررسی این نسخه تشکیل شده و نسخة موردنظر، از نزدیک مورد ارزیابی قرارگرفته است. فهرستهای نسخه های خطی موجود، بهصورت دقیق و موشکافانه مطالعه شده و در چند جلسة کمیته ملی حافظة جهانی و گروه ارزیابی کمیته این اثر بررسی و تأیید گردیده است و در نهایت در بررسی نهایی کمیته مشورتی بین المللی حافظه جهانی یونسکو که از دوشنبه ۲/۳/۹۰ لغایت پنجشنبه ۵/۳/۹۰ در شهر منچستر انگلستان تشکیل شد، برای ثبت نهایی به مدیرکل یونسکو توصیه گردید و نهایتاً روز شنبه ۷/۳/۹۰ با تایید مدیرکل یونسکو به لیست بین‌المللی حافظه جهانی اضافه گردید.
تاریخ:۸/۳/۹۰
منبع:ayandenews
