. روشی در ضرب

در این مقاله،به بررسی روش ضربی که به غیاث‌الدین‌جمشیدکاشانی نسبت می‌دهند، می‌پردازیم .

فرض کنید می خواهیم عدد 3425 را در عدد 258 ضرب کنیم چون258 یک عدد سه رقمی و 3425 یک عدد چهار رقمی است مستطیلی به ابعاد 4×3 رسم می کنیم و آن را به 12 خانه ی مربعی تقسیم می کنیم .

  

 شکل 1           

عدد 258 را در سمت چپ مستطیل و 3425 را بالای آن چنان می نویسیم که هر رقم آن رو به روی یکی از خانه های مربعی باشد (شکل 1) . حال خط های مورب را مانند شکل 2 طوری رسم می کنیم که هریک از خانه ها رابه دو قسمت تقسیم کند.

  

 شکل 2             

اکنون هر یک از رقم های واقع در بالای مستطیل را در هریک از رقم های واقع در سمت چپ آن ضرب می کنیم و حاصل را در خانه ی متناظر با آن سطر وستون چنان می نویسیم که رقم یکان آن در نیمه ی پایین و رقم دهگان آن در نیمه ی بالایی خانه قرار گیرد. مثلا" حاصل ضرب رقم 2 از بالا و 8 از سمت چپ را مطابق شکل 3 در خانه ای می نویسیم که در تقاطع ستون رقم 2 و سطر رقم 8 واقع است.

 

شکل 3          

این عمل را برای هر یک از رقم های دیگر نیز انجام می دهیم تا سرانجام شکل 4 حاصل شود .

شکل 4           

حال،اعداد واقع در ردیف های مورب را از راست به چپ به ترتیب جمع می کنیم . قاعده ای که برای جمع اعداد به کار می بریم ، همان قاعده ی معمول جمع است . یعنی اگر حاصل جمع یک ردیف مورب از ده بیش تر شد رقم یکان آن را نوشته و رقم دهگان آن را به ردیف بعدی منتقل می کنیم ، مانند شکل 5 .

 

 شکل 5   

 منبع:انجمن‌ریاضی‌دانان‌جوان